Pareto'da ocak ayı boyunca cuma günleri; Türkiye’nin ekonomik kriz tarihi, son 1 yılı ve 2022 beklentilerini konuşacağız. Gelecek cuma ilk makalemizde, Türkiye'nin geçmiş ekonomik krizlerine tarihsel bir bakış atacak; ikinci makalemizde ise son bir yılda faiz, enflasyon ve kurun değişimini ve arkasındaki nedenleri ele alacağız.Kaçıranlar için:&nbsp;Pareto Spot'un ilk sezonunun son bölümü geçen hafta yayımlandı. SC Yönetim Danışmanlık kurucusu Dr. Soner Canko ile bankacılık sektörünün yeni finansal teknolojiler ekseninde nasıl bir pozisyon alması gerektiğini konuştuk. “Bankacılık yok olabilir mi?” sorusunu cevapladık.<a bgcolor="#00FF85" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#00FF85 !important;color:#090909 !important" href="https://open.spotify.com/episode/1Cg2Hwziakf4v2njg0h04D?si=322dc379e2524a5d" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(0, 255, 133) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">DİNLE</a><img src="https://images.aposto.com/2022/0/6/1641042295473.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Pareto Spot'un moderatörü Oğuzhan Aydın ve Dr. Soner Canko<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/paretomag" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/paretomag/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> hesaplarımızı takip etmeyi unutmayın!İyi haftalar,Nurefşan

Pareto

Pandeminin iş hayatındaki toplumsal cinsiyet ve fırsat eşitliği ile ilgili negatif etkileri su yüzüne çıkıyor.

Cam tavan opaklaşıyor mu?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Pandemi döneminde sosyal mesafe, maske, Zoom gibi kelimeler lügatımıza eklendikten sonra her şeyde olduğu gibi tatil anlayışımızda da büyük bir değişim gerçekleşti. Vaka sayıları arttıkça kimileri sağlık endişesiyle şehir dışında yaşayan ailesini ziyaret etmeyi bile düşünemezken kimileri de ofisini artık bir çantada taşıdığı için şehir merkezindeki evini kiraya verip tatil beldelerine göç etti. Pandemi, 2019’da 8,8 trilyon dolarlık hacme ulaşan turizm sektörünü derinden sarstı;&nbsp;ancak tüketici ve şirketlerin yaklaşımlarının değişmesine neden olarak sürdürülebilir turizm konusunda farkındalık oluşmasına önayak oldu.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yükselişin nedenleri</h3>1990’ların başında ortaya çıkan sürdürülebilir turizm, genellikle turist ve işletmelerin menfaat ve memnuniyetini baz alan alışılagelmiş turizm anlayışından farklı olarak çevrenin ve yerli halkın sorun ve çıkarlarını&nbsp;da&nbsp;gözetiyor. Turizmin şu&nbsp;anda&nbsp;oluşturduğu ve gelecekte oluşturacağı çevresel, ekonomik ve sosyal etkilerin bilincinde olmayı ve bunları kontrol edebilmeyi hedefliyor. Son yıllarda bu konseptin ön plana çıkmasında etkili olan faktörler şöyle:Tüketici&nbsp;bilinci:&nbsp;Mart 2020’de haberlerde veya&nbsp;sosyal medyada yapılan paylaşımları düşünün. Venedik’te hayatın durmasına bağlı olarak kanallarda balıkların tekrar göründüğünü, Paris’te şehir merkezine hayvanların indiğini veya kısıtlamalar esnasında hava kirliliğinin azaldığını çoğumuz hatırlıyoruzdur.&nbsp;Pandemi döneminde ortaya çıkan bu görüntülerle&nbsp;birlikte tüketiciler, tatil alışkanlıklarının doğaya ve insanlara etkilerini daha detaylı düşünmeye başladı. ABD merkezli turizm şirketi&nbsp;Virtuoso’nun&nbsp;araştırmasına göre,&nbsp;insanların %80’i pandeminin kendilerini gelecekte daha bilinçli ve sürdürülebilir seyahatler planlanlamaya yönlendirdiğini ifade ediyor. Bu bağlamda, havacılık şirketleri de uçuşlarında karbon ayak izini azaltmaya yönelik adımlar atmaya ve müşterilerini uçuşların çevreye verdiği zararlar konusunda daha açık bilgilendirmeye başladı. Birçok havayolu şirketi, gürültü kirliliği ve sera gazı emisyonlarını azaltmak adına eski filolarını emekli etme yolunu tercih ediyor.Elde taşınan ofisler:&nbsp;Pandemi döneminde, evden veya “istediğin yerden” çalışma yükselen bir trend haline gelirken kişisel zaman ile işe ayrılan zaman iç içe geçmeye başladı. Hal böyle olunca, tatil için ayrılan sürelerde de ciddi bir artış görüldü. Son bir senede, ortalama tatil süresi dört günden dokuz güne&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2021/06/new-era-sustainable-travel/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı.</a>&nbsp;Süre artışının dönemsel olmaması durumunda emisyon oranlarını azaltması ve sürdürülebilir turizm konseptini güçlendirmesi bekleniyor. Hibrit iş modellerinin benimsenmesi ise bu durumun kalıcılığına işaret ediyor.Politikalarda değişim:&nbsp;Eskiden üç gecede beş şehir gezmeyi vadeden tur programları tercih edilirken günümüzde daha az hareketin olduğu ve belli bir şehre veya bölgeye odaklanan tur programları öne çıkıyor. Venedik, Amsterdam, Barselona gibi yoğun turist çeken şehirler, turizm politikalarını “daha yavaş” ve sürdürülebilir turizm modelleri ile “doğru” turistleri bölgeye çekmek üzerine şekillendiriyor.&nbsp;Barselona’nın turizm kurulundan&nbsp;Mateo Asensioof, "Hiç turist olmaması da çok turist olması da oldukça kötü," diyor ve&nbsp;sürdürülebilirlik&nbsp;için bu ikisinin ortasının tutturulması gerektiğini savunuyor.Sanal turizm:&nbsp;Teknolojik gelişmeler yakın geçmişte olduğu gibi bugün de turizmin dinamiklerini etkiliyor. Akıllı telefonlar ve sosyal medya bir tatilden ne beklenmesi gerektiğini, hangi bölgelerin ve trendlerin&nbsp;ön plana çıktığını yakın bir zamanda yeniden tanımlamıştı. Günümüzde ise&nbsp;artırılmış gerçeklik (AR), sanal gerçeklik (VR) ve karma gerçeklik (MR) gibi teknolojiler, turizm sektörünü sanallaştırmaya&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2021/05/covid-19-travel-tourism-virtual-reality" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başlıyor</a>.&nbsp;Sanal turizmin savaş bölgeleri, uzay, tarihi yerlerin simülasyonu veya okyanustaki çöp birikintileri gibi normal şartlarda görülemeyecek yerleri ve zamanları deneyimleme imkanı sunması da iyi bir alternatif olarak yükselmesine neden oluyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilirliğin maliyeti</h3>İyi niyet ve artan çevre bilinci her ne kadar alternatif turizm konseptlerinin yükselmesine neden olsa çoğu gezgin için hala daha maliyet, seyahati planlarken birinci öncelik olarak öne çıkıyor. Sürdürülebilir turizm, günümüz şartlarında gezginler için daha pahalı bir alternatif oluşturuyor. Bu bedeli ödemek isteyenlerin oranı ise yaklaşık %4. ABD merkezli The Vacationer’ın araştırmasına göre,&nbsp;insanların yarısı “ekstra bir zahmet” oluşturmaması dahilinde sürdürülebilir turizmi <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2021/06/18/sustainable-travel-travelers-care-but-few-want-to-pay-for-it-.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tercih ediyor</a>.Özellikle şehir içindeki turizm işletmeleri, alternatiflerin pahalı olması ve yeni bir operasyonel yük getirmesi nedeniyle sürdürülebilir alternatiflere geçmekte zorlanıyor. Dolayısıyla, sürdürülebilir turizmin bir süre daha niş bir market olarak kalması bekleniyor. Teknolojik gelimeler, hükümet politikaları ve küresel iş birlikleri dahilinde zamanla daha kapsayıcı bir konsept haline gelmesi ise yüksek bir ihtimal olarak görülüyor.

Salgının ardından seyahati sürdürülebilir bir şekilde yeniden inşa etmek, turizm endüstrisi için bir öncelik haline geldi.

Turizmde sürdürülebilirlik açılımı

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>2020’nin ilk yarısında piyasalar, pandeminin etkisiyle kaotik ve karamsar günler yaşarken yılın ikinci yarısında pandemi ile mücadelede kat edilen yol ve aşı çalışmalarının hızlanması boğa piyasası beklentisindeki yatırımcıları borsalara çekmişti. Bloomberg’ün verilerine göre, halka arzların yılı olarak görülen 2020’nin ikinci yarısında, halka arzlardan küresel çapta 282 milyar dolardan fazla sermaye <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-06-27/the-global-ipo-market-has-never-been-hotter-than-it-is-right-now" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">elde edildi</a>. 2021’in ilk yarısı ise küresel çapta elde edilen 350 milyar dolar sermaye ile şimdiden 2020’yi gölgede bıraktı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Halka arz patlamasını ne tetikledi?</h3>İştah kayması: Pandemi, neredeyse her alanda yapısal ve davranışsal değişikliklere neden olurken borsalardaki yatırımcılar da bu durumdan nasibini aldı. Son bir buçuk senede ulaşım, turizm gibi sektörlere ilgi azalırken halka arz prospektüsünde “dijital” kelimesi olan tüm şirketler yatırımcıların iştahını kabartmaya başladı. 2020’de halka arzlarda teknoloji, biyoteknoloji ve sağlık şirketleri öne çıkarken bu sene eğilim, yenilenebilir enerji ve e-ticaret şirketlerini de kapsayacak şekilde genişledi.SPAC’ler: Son yıllarda şirketler, doğrudan listeleme yönteminin yanı sıra özel amaçlı satın alma şirketleri (SPAC) aracılığıyla da halka arz edilme yolunu seçmeye başladı. Herhangi bir ticari faaliyet göstermeyen SPAC'ler, halka arzlardan elde ettikleri sermayeyle başka bir şirketi satın almak üzere kuruluyor. "Açık çek" şirketleri olarak nitelendirilen bu şirketler, halka arz edildikten sonraki iki sene içinde yatırım yapacakları şirketleri seçerek satın almayı ve bu şirketlere değer kazandırmayı amaçlıyor. Bu süreçte doğru hedef bulunamazsa şirket tasfiye edilerek yatırımcılara sermayeleri geri ödeniyor. SPAC'ler her ne kadar son bir senedir halka arzların yüksek hacimlere ulaşmasında ciddi bir etkiye sahip olsa da son aylarda yapılan anlaşmaların azalmasıyla SPAC rüzgârı hafiflemiş gibi duruyor. (Ayrıntılar için bültendeki ikinci makaleyi okuyabilirsiniz.)Makroekonomik yönlendirmeler:&nbsp;Pandemi döneminde halka arz piyasalarında yaşanan hareketliliği etkileyen faktörlerden biri de hükümetler tarafından açıklanan teşvik paketleri oldu. Pandemi döneminde borsayı keşfeden bireysel yatırımcı sayısı hızla artarken borsalar, teşvik paketleri aracılığıyla elde edilen "ekstra" parayı değerlendirmek için iyi bir alternatif haline geldi. Öte yandan, küresel çaptaki düşük faiz trendi, paralarını mevduat hesaplarında bekletmek istemeyen yatırımcıları görece daha kârlı olan borsalara yönelme konusunda baskıladı. Renaissance Capital’ın kurucu ortağı Kathleen Smith’e göre, 2020 ve 2021’deki halka arz patlamasının fitilini bu baskı ateşledi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Halka arzların geleceği ve Çin'in hamleleri</h3>2021’in ilk yarısının 2020’yi şimdiden sollamış olması, halka arz çılgınlığının geleceği hakkında çeşitli yorumların yapılmasına neden oluyor. Deutsche Bank Genel Müdürü Saadi Soudavar, piyasaları hareketli bir üçüncü çeyreğin beklediğini söylerken ABD merkezli Jefferies Financial Group’tan Rob Leach, halka arz patlamasının 6 ila 12 ay daha devam edeceğini öngörüyor. Çin hükümetinin yurt dışında halka arzlarla ilgili 1994’ten beri uygulanan kurallarda değişikliğe gideceğine dair beklentiler ise halka arz piyasasında dengeleri değiştirecek gibi duruyor.ABD’de halka arz, Çin’de yasak:&nbsp;Geçen hafta, yurt dışı borsalarında listelenen veya listelenmeyi hedefleyen Çin merkezli şirketleri derinden etkileyen birtakım gelişmeler yaşandı. Çin hükümeti, 30 Haziran’da New York Borsası’nda halka arzını gerçekleştiren Çin merkezli paylaşımlı yolculuk ve yemek servisi uygulaması Didi’yi uygulama marketlerinden silme kararı aldı. Halka arz sonrası piyasa değeri 80 milyar dolara yaklaşan şirketin hisseleri, karar sonrası %30 değer kaybetti. Didi’nin ABD’de halka arzının akabinde Çin’de yasaklanması, Çin merkezli diğer şirketlerin de halka arz planlarında değişiklikler yapmalarına neden oldu. Spor ve egzersiz uygulaması Keep, New York Borsası’nda gerçekleştireceği halka arzını iptal etti.Düzenlemenin ayak sesleri:&nbsp;Çin, Didi'ye yönelik kısıtlamalarının ardından yurt dışında listelenen veya listelenmek isteyen şirketler için kuralları sıkılaştıracağını açıkladı. Yeni planla şirketler yabancı borsalarda halka arz olmadan önce Çin hükümetinden onay almak zorunda olacak.Analistler düzenleme hamlesini, Çin’in ABD sermaye piyasalarından kopmak için attığı en büyük adım olarak nitelendirirken kararın Çin'e pahalıya patlayacağını öngörüyor. Çin’in yatırımcıları korkutarak sermayeye erişimi geri dönülemez bir şekilde değiştirdiği ve kendisini az gelişmiş piyasalara yönelmek zorunda bıraktığı yorumları da yapılıyor. Hükümetin aksiyonlarının Çin'e 2030'a kadar 45 trilyon dolarlık sermaye akışına mal olacağı tahmin ediliyor.&nbsp;Öte yandan, Çin merkezli şirketlerin son 10 yılda ABD’de halka arzlardan yaklaşık 76 milyar dolar gelir elde ettiği ve 2021’in ilk altı ayında 36 Çin merkezli şirketin ABD’de halka arz edildiği düşünüldüğünde bu durum, ABD başta olmak üzere küresel borsalar için de olumsuz bir gelişme. Düzenlemeyle birlikte Çin ile ABD arasında gerilimin özellikle teknoloji gibi hassas alanlarda daha da artabileceği belirtiliyor.

2021'in ikinci yarısında küresel çapta halka arzlardan rekor seviyede sermaye elde edilirken Çin, yurt dışındaki halka arzlara yeni kısıtlamalar getirmeye hazırlanıyor.

Halka arz piyasası: Rekorlar ve darbeler

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Karantina kısıtlamalarının kaldırılmasıyla beraber Çin'de binlerce kişi; Louis Vuitton, Hermès, Gucci gibi lüks mağazaların önünde uzun kuyruklar oluşturarak "intikam alışverişinin" tadını çıkardı. Çin'in yeni tüketici profilinin bir yansıması olan bu durum, aslında "Çılgın Zengin Asyalılar" filmini izleyenler veya sosyal medyada bu akıma denk gelenler için bilinen bir gerçekti. Fakat pandemi döneminde seyahat bütçelerini yurt içinde harcamaya başlayan Çinli tüketicilerin lüks sektörünün can suyu olacağını markalar dahi tahmin etmiyordu. ABD merkezli danışmanlık şirketi Bain &amp; Company'e göre, 2019'da küresel lüks satışlarının %35'inden sorumlu olan Çin, 2025'te lüks harcamalarının neredeyse yarısından sorumlu olacak. Çin'in Hawaii'si Hainan ise lüksün yeni merkezi olmaya aday gösteriliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Lükse talep neden artıyor?</h2>Çin halkının lüks ürünlere artan ilgisinin altında; devlet teşvikleriyle lüks ürünlerin ithalatının artırılması, tüketimi destekleyen politikalar, değişen demografik ve sosyoekonomik yapı, dijitalleşme ve Hainan gibi yeni lüks merkezlerinin ortaya çıkması gibi faktörler yatıyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İthalatta artış</h3>Pandemiden önce 170 milyonu aşkın Çin vatandaşının yurtdışında yaptığı lüks harcamaları, lüks ürünlere küresel olarak harcanan paranın üçte birine denk geliyordu. Pandemi döneminde devletler tarafından getirilen seyahat yasakları, bu vatandaşların seyahat harcamalarının yurt içine aktarılmasına neden olurken yerli ve ithal lüks ürünlere talebi artırdı. Bu durum Çin hükümetini, vatandaşlarının isteklerine karşılık verebilmek için Avrupa merkezli lüks markaların ürünlerinin ithalatını <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/927c46fb-376a-4cea-a06f-a99277af2afd" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artırmaya itti</a>. Ekim 2020’de, Çin’in Almanya’dan ithal ettiği ürünler %24; İtalya’dan ithal ettiği ürünler ise %21 oranında arttı. Pandemi döneminde ABD’yi geride bırakarak AB’nin en büyük ithalatçısı olan Çin’in özellikle lüks ürünlerin ithalatındaki artış trendini gelecek yıllarda da devam ettirmesi bekleniyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tüketime destek</h3>Çin’in büyüme rakamlarının artmasının arkasında tüketimdeki artış trendi yatıyor. Öyle ki 2020’de tüketim, gayrisafi yurt içi milli hasılanın %54,3’ünü oluşturdu. Çin’in yurt içindeki tüketimi desteklemeye yönelik politikaları ile bu oranın önümüzdeki senelerde daha da artması bekleniyor. Öte yandan, 2018'de KDV oranlarının %17'den %13'e düşürülmesiyle birlikte ürünlerin fiyatlarının düşmesinin de Çinli tüketicilerin lüks ürünlere olan talebinin artmasında etkili olduğu düşünülüyor. Hermès, geçtiğimiz ekim ayında şirketin tekrar kâra geçmesinde Çin’in “olağanüstü performansının” payının çok büyük olduğunu ifade ediyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Jenerasyonlar ve değişen toplum</h3>Çin’deki lüks ürünleri satın alan tüketicilerin %71’i, tek çocuk uygulamasının yürürlükte olduğu 80’li ve 90’lı yıllarda orta gelirli ve şehirli ailelere doğmuş kişilerden oluşuyor. Bu kişiler, tek çocuk olmaları nedeniyle genelde ailelerinden yoğun duygusal ve maddi destek alıyor ve kazandıklarından çok daha fazlasını lüks ürünlere harcayabiliyor.Ayrıca, Çin’de 80’ler ve 90’larda şehirlerde doğan kişilerin, önceki nesillerden çok daha farklı ve bolluk içinde bir ortama doğduklarını ve her geçen gün gelişen ve dijitalleşen bir ekonomide büyüdüklerini unutmamakta fayda var. Bu profildeki kişiler genelde eğitimli, batı kültürüne aşina, hayatın tadını çıkarmak isteyen ve kendileri için harcama yapmaktan çekinmeyen bir yapıya sahip oldukları için de lüks ürünleri tercih ediyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dijital lüks sektörü</h3>Çin hükümetinin dijitalleşme politikaları, lüks sektöründe de yeni tüketici dinamiklerinin oluşmasına ortam hazırlıyor. Pandeminin etkisiyle hâlihazırda Çin’de lüks sektöründeki harcamaların %70’i dijital ortamlarda yapılıyor. Fransa ve ABD’de ise bu oran %30’larda. Alibaba, JD.com gibi çevrim içi pazar yerlerinin hedef kitleye erişmede sağladığı kolaylık ve WeChat Pay, AliPay gibi entegre sistemler de Çin'de tüketicilerle şirketlerin arasındaki ticari ilişkiyi güçlendiriyor. Örneğin Alibaba’nın Luxury Pavillon’unda iki tane dijital mağaza açan Gucci aynı anda 750 milyondan fazla kullanıcıya erişebiliyor. Fiziksel ve dijital kanalları kullanarak tüketiciye erişme ve tüketiciyi ikna etme sürecinin pozitif yöne evirilmesi ile Çin’de lüks sektörü genişleme eğilimli bir tutum sergiliyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni moda başkenti: Hainan</h3>Hong-Kong’un geçtiğimiz yıllarda protestolar ve pandemi gibi nedenlerle lüks ürünlerin ticareti konusunda cazibesini yitirmesiyle beraber Hainan iddialı bir alternatif olarak tüketicinin karşısına <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/12c7b3cc-b757-4088-b49c-064c290b4ad5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkıyor</a>. Çin halkının daha çok egzotik bir tatil kaçamağı için tercih ettiği Hainan’da, 2020’de gümrükten muaf ürünlerin satın alım kotası 30 bin yuandan 100 bin yuana (yaklaşık 15,470 dolar) çıkarılmıştı. Bu durum Hainan’ı pandemiyle beraber tatile ek olarak alışveriş için de cazip bir yer haline getirdi. Hainan’ın gümrük satışlarının 2030’a kadar yedi katına çıkması ve bölgedeki tüketicilerin ilerleyen zamanlarda Hainan’ı lüks harcamalar için tercih etmeye devam etmesi bekleniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ralph Lauren, Hainan’da yeni bir mağaza açmaya hazırlanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Coach CEO’su Todd Kahn, “Hainan’daki gelişim sıradışı, yani gelecek yıllarda bütün markalarımızın daha fazla mağaza açtığını göreceksiniz,” diyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">LVMH CFO’su Jean Jacques Guiony ise “Hainan’ın gelişiminin olumlu olduğuna inanıyoruz; ancak Hainan’ın Çin’in gri piyasasına dönüşme ihtimaline karşın tedbirli olmalı ve beraber çalışmalıyız,” açıklamasında bulunuyor.</li></ul>Sektörün önemli aktörlerinin planları ve açıklamaları, önceden Çin’in Hawaii’si olarak nitelendirilen Hainan’ın belki de geleceğin Paris’i veya Milano’su olabileceği yönünde öngörüleri de beraberinde getiriyor.

Çin; tüketimi destekleyen devlet politikaları, değişen demografik ve sosyoekonomik yapı ve dijitalleşmenin etkisiyle lüksün yeni merkezi haline mi geliyor?

Çin’in lüks düşkünlüğü

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>ABD’nin eski Başkan Donald Trump döneminde stratejik ortaklarıyla arasının bozulması ve kendi içine dönmesi özellikle batı ülkelerinin Çin’in agresif siyasi ve ekonomik aktiviteleri üzerine ortak bir strateji geliştirmesini zorlaştırmıştı. Biden'ın göreve gelmesiyle birlikte bu durum değişmiş gibi görünüyor. Geçen hafta gerçekleşen G7 Zirvesi’nde, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi'ne alternatif olarak “Daha iyi bir dünyayı yeniden inşa et” anlamına gelen Build Back Better World (B3W) isimli bir altyapı girişimi tanıtıldı. G7 Zirvesi’nden birkaç gün sonra yapılan görüşmelerde ise AB ve ABD ortak bir ticaret ve teknoloji konseyi kurmaya hazırlandığını duyurdu.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi</h3>2013’te tanıtılan Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, Doğu Asya’dan Avrupa’ya uzanan bütünleşmiş bir altyapı ve ulaşım sistemini hedeflerken partner ülkeler için barışçıl bir diyalog ortamı oluşturmayı ve bu ülkelerin gelişimine katkıda bulunmayı vadediyordu. Fakat şu anda girişim kapsamında 100’den fazla ülkede devasa projeleri destekleyen Çin’in faaliyetleri; yolsuzluk ve israfa taban hazırladığı, doğayı tahrip ettiği, geri ödenemeyen borçlanmalara yol açtığı ve şeffaflıktan uzak olduğu için özellikle gelişmiş ekonomiler tarafından kuşkuyla karşılanıyor.Çin, Kuşak ve Yol Girişimi sayesinde günden güne artan nüfuzuyla birlikte küresel ekonomik, teknolojik ve siyasi gücü kendi bünyesinde tekelleştirmek istiyor. Bu nedenle Çin'in politikaları, ABD ve müttefikleri tarafından paydaş ülkeleri iş birliğine mahkûm ederek küresel makroekonomik dengeleri bozabilecek bir tehdit olarak algılanıyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kuşak ve Yol’a alternatif: B3W</h3>Uzun zamandır Çin’in bu girişimine alternatif üretemeyen gelişmiş ekonomiler, geçtiğimiz hafta G7 zirvesinde B3W’ü gündeme getirdi. B3W, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelere belirli temel ilkeler ışığında destek olmayı ve Çin’in küresel nüfuzunu azaltmayı hedefliyor. G7 Zirvesi’ndeki yetkililerin çoğu B3W kapsamında Çin’le iklim krizini önlemek iş birliği yapılmasının, küresel tedarik zincirleri konusunda yarışılmasının ve insan hakları üzerine tartışılmasının gerekliliğine inanıyor.B3W, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerin 2035 yılına kadar ihtiyaç duyacağı 40 trilyon doları aşan altyapı ihtiyacının “değer odaklı, yüksek standartlara sahip, şeffaf” ortaklıklarla azaltılmasını hedefliyor. Girişim, G7 ülkelerinin iş birliğiyle iklim, sağlık ve sağlık güvenliği, dijitalleşme ve toplumsal cinsiyet eşitliği olmak üzere dört farklı ana alanda özel sermayeye erişimi kolaylaştıracak. B3W’nin yapılanması ve süreci ile ilgili detaylar henüz belli değil; ancak uzmanlar girişime ortak olacak ülkelerin kendi iç dinamikleri nedeniyle planları gerçekleştirememesinden endişe duyuyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ortak ticaret ve teknoloji konseyi</h3>ABD Başkanı Joe Biden G7 Zirvesi’nin hemen ardından gerçekleştirdiği AB ziyaretinde, Çin’le rekabet edebilmek için ABD ve AB arasında ortak bir ticaret ve teknoloji konseyi kurduklarını açıkladı. Konsey, Çin’in teknoloji alanındaki etkisini azaltmak için üç ana hedefe odaklanacak: demokratik değerler çerçevesinde yeni teknolojiler geliştirmek, gelişen teknolojinin ticareti için ortak standartlar belirlemek ve iki taraf arasında ar-ge odaklı iş birliği modelleri oluşturmak.Trump döneminde zedelenen AB-ABD ilişkilerinin ilerleyen günlerde güçleneceğini işaret eden gelişme, aynı zamanda tarafların Çin’le ticaret ve teknoloji alanlarında rekabet konusunda kararlı olduğunun sinyalini veriyor. Bir Beyaz Saray yetkilisinin açıklamalarına göre konsey, Çin’in ekonomik istismarları ve teknolojiyi kontrol etme çabasıyla mücadele etmeyi amaçlıyor. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ise 21’inci yüzyılda hiçbir otoriter devletin teknoloji ve ticaretin kurallarını belirleyemeyeceğini ifade ediyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Destekler ve fikir ayrılıkları</h3>G7’nin içinde B3W girişimi ile ilgili ufak da olsa fikir ayrılıkları ve memnuniyetsizlikler var. Karşıt seslerin yükselmesinin arkasında ise B3W’nin hedeflerine erişmede ayrıntılı bir plan ortaya koymaması yatıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Almanya Şansölyesi Angela Merkel, G7 üyesi ülkelerin girişimin finansmanı için detayları paylaşmaya hazır olmadığını ifade ederken ilk altyapı projelerinin 2022’de gelişmekte olan ülkelerde faaliyete geçirilebileceğini söyledi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, ABD’nin B3W’yi açık bir şekilde Çin’le mücadele için önemli bir girişim olarak nitelendirmesinin aksine girişimin iklimle ilgili tarafına ağırlık vermek istiyor ve Çin’e karşıymış gibi bir imaj çizmek istemiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Londra’daki Çin elçiliği ise gelişmelerle ilgili yaptığı açıklamada bir grup ülkenin dünya adına kendi kendine kararlar aldığı zamanların geçtiğini belirtiyor.</li></ul>

Geçen hafta gerçekleşen G7 Zirvesi'nde ABD ve müttefikleri, Çin'e karşı rekabette güçlerini birleştirecek yeni projelere imza attı.

Çin'e karşı iş birliği: Daha iyi bir dünyayı yeniden inşa et

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Geçtiğimiz salı günü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konuk olduğu bir televizyon programında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile görüştüğünü ve “şahsının faiz iddiası” olarak politika faizinin ilerleyen aylarda düşürülmesinin şart olduğunu belirtmesi üzerine Türk lirası, dolar karşısında tüm zamanların en düşük seviyesi olan 8,80’in üstünü gördü. Programın ardından Kavcıoğlu, TCMB’nin enflasyonla başa çıkabilmek için koşullar el vermedikçe hâlihazırdaki faiz politikalarını izlemeye devam edeceğini açıklayarak piyasaları bir nebze de olsa rahatlattı. Böylece Türk lirası, yıl başından bu yana %16’ya varan bir değer kaybı yaşayarak gelişmekte olan ülkelerin para birimleri arasında en çok değer kaybeden para birimi oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yerel etkiler</h2>Piyasaların programda yapılan açıklamalara bu denli büyük bir tepki vermesinin birden fazla nedeni var; ancak TCMB’nin bağımsızlığına dair endişelerin artması en büyük neden olarak öne çıkıyor.TCMB’nin bağımsızlığı: Türkiye’de son iki yılda TCMB başkanlığı koltuğuna Murat Çetinkaya, Murat Uysal, Naci Ağbal ve son olarak mart ayında göreve gelen Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu olmak üzere tam dört farklı isim oturdu. Normal şartlarda görev süreleri, dört yıl olarak belirlenen başkanların her birinin görev süreleri dolmadan Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından imzalanan kararnameler ile görevden alınması, “merkez bankasının bağımsızlığı” tartışmalarını gündeme getirdi. Geçtiğimiz hafta yayımlanan programda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sürekli olarak “şahsım” kelimesini kullanması da hem yerli hem de yabancı aktörlerin bir kez daha TCMB’nin bağımsızlığını sorgulamasına neden oldu.Deutsche Welle’den Erdal Sağlam, uluslararası piyasalar dahil olmak üzere herkesin TCMB yönetimindeki aktörlerin liyakatinin şaibeli olduğu konusunda hemfikir olduğunu iddia ediyor. BBC’ye açıklamalarda bulunan analist Tim Ash ise yabancı yatırımcılar arasında TCMB’nin bağımsızlığı gibi bir inancın söz konusu olmadığını ve Türk lirasının değer kaybetme eğiliminin tersine dönmesinin beklenmediğini belirtiyor.Yabancı ve yerli yatırımcılar: Gelişmekte olan ekonomiler uzmanı Piotr Matys’e göre, Erdoğan’ın TCMB üzerinde etkisi olduğu sürece yabancı yatırımcılar TL varlıklarından kaçınmaya devam edecek. Türk lirası ve varlıklarına olan iştahsızlık, sadece yabancı yatırımcılar için geçerli değil. Hem bireysel hem de tüzel yerli yatırımcılar, Türk lirasından ziyade yabancı para birimlerini özellikle de doları tercih ediyor. TCMB tarafından açıklanan son verilere göre, bir önceki hafta yurtiçi yerleşik hesapların dolar mevduatı 354 milyon dolar arttı. Politika faizinin düşmesiyle reel negatif faiz getirisi sağlayan TL mevduatlarına para yatırılmaması ve daha çok güven veren yabancı varlıklara yatırım yapılması TL’ye olan talebi azaltarak para birimini iyice zayıflatıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel etkiler</h2>Çoğu ülkede karantina kurallarının gevşetilmesi ve özellikle ABD ve AB’nin başarılı aşılama programları ile normalleşme sürecine girmesi, tüketimi teşvik ederek ve buna bağlı olarak tedarik zincirinde aksamalara neden olarak özellikle ABD ve AB’de enflasyon beklentilerini yükseltti ve piyasalarda paniğe neden oldu. Bu panik, enflasyonu kontrol altına alabilmek adına piyasalarda Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz artırımına gitmesi gibi bir beklentiyi de beraberinde getirdi. Buna paralel olarak ABD Hazine Bakanı Janet Yellen “ekonominin fazla ısınmadığından emin olmak için” faiz artırımının gerekli olabileceğini doğruladı. Faiz artırımı beklentisinin güçlenmesi ve küresel piyasalardaki para bolluğu döneminin yavaş yavaş sona ermesi ise dolar ve avro gibi para birimlerinin değerlenmesine, dolayısıyla TL’nin daha fazla değer kaybetmesine neden oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, faiz indirimine gidilirse ne olur?</h2>Koç Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Selva Demiralp, vakitsiz ve ekonomik göstergelere zıt düşecek maceracı faiz indirimlerinin TL’yi olası dolarizasyon potansiyeli dolayısıyla olumsuz yönde etkilediğini ve piyasa faizini yükselttiğini <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57328838" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor</a>. Demiralp, ek olarak asıl görevi fiyat istikrarını sağlamak olan TCMB’nin zamansız faiz indirimine gitmesinin enflasyonu iyice çığırından çıkarması ihtimaline de değiniyor. Jason Tuvey ise faiz indiriminin kısa vadede ekonomiyi büyüteceğini ifade ederken enflasyon beklentilerini bulanıklaştıracağına dikkat çekiyor.

Oğuzhan Aydın ile ilgili hikayeler